RAJA ALI HAJI

22 Ogos 2011

EKSTRA!

TOKOH WARISAN MELAYU
Berpemikiran progresif

Raja Ali Haji bina saksiah rumpun Melayu yang perlu berbangga dengan bahasa, budaya dan agama Islam


RAJA Ali Haji Bin Raja Haji Ahmad ialah anak kelahiran diraja di Pulau Penyengat (ada menyebutnya di Selangor).

Beliau merupakan cucu penentang penjajahan Belanda, Raja Ali Haji Fisabililah.

Beliau lahir dalam 1808 dan membesar di Pulau Penyengat, yang dianggap pusat Kerajaan Riau-Lingga.

Raja Ali Haji dijulang sebagai pujangga Melayu silam yang terakhir dalam abad ke-19 kerana warisan besar karya bahasa dan persuratannya.

SUMBANGAN

Walaupun terasuh dalam suasana tradisional, Raja Ali Haji memaparkan pemikiran progresif lewat pelbagai karyanya yang menguntai warisan terbaik Dunia Melayu dan Islam.

Beliau merupakan ahli bahasa, perkamusan, sastera, pengulas sejarah dan penasihat kepada keluarga diraja Riau.

Raja Ali Haji terkenal sebagai pencatat pertama dasar-dasar tatabahasa Melayu lewat buku Pedoman Bahasa.

Buku itu dianggap menjadi asas bahasa Melayu standard yang kemudian diangkat menjadi bahasa nasional Indonesia dalam Kongres Pemuda Indonesia pada 28 Oktober 1928.

Buku beliau yang berjudul Kitab Pengetahuan Bahasa, iaitu Kamus Loghat Melayu-Johor-Pahang-RiauLingga penggal yang pertama, merupakan kamus ekabahasa pertama di Nusantara.

Namun, karya Raja Ali Haji yang dianggap terbesar ialah Gurindam Dua Belas (1847), yang menjadi pembaru arus sastera pada zamannya.

Karya ini juga jelas menonjolkan nilai-nilai keagamaan, ketaatan dan nasihat oleh Raja Ali Haji.

Antara petikan karya tersebut ialah:

Barang siapa tiada memegang agama,
Sekali-kali tiada boleh dibilang nama,
Barang siapa mengenal yang empat,
Maka itulah orang yang makrifat,
Barang siapa mengenal Allah,
Suruh dan tegahnya tiada ia menyalah,
Barang siapa mengenal diri,
Maka telah mengenal akan Tuhan yang bahri,
Barang siapa mengenal dunia,
Tahulah ia barang yang terpedaya,
Barang siapa mengenal akhirat,
Tahulah ia dunia mudharat

Pemikiran Raja Ali Haji dalam bidang falsafah Islam dan diplomasi Melayu, terutama erti adab yang terangkum dalam Gurindam Dua Belas masih berkesan ke hari ini.

IKTIBAR

Raja Ali Haji membuktikan kerendahan hatinya sebagai pujangga untuk membina saksiah rumpun Melayu yang perlu berbangga dengan bahasa, budaya dan agama Islam.

Sarjana besar Riau, Dr U.U. Hamidy, menyifatkan Raja Ali Haji sebagai seorang tokoh yang telah membina dan memelihara bahasa Melayu di Riau.

'Usahanya telah melapangkan jalan bagi terbentuknya bahasa nasional Indonesia.

'Bakti Raja Ali Haji membina dan memelihara bahasa Melayu, bagaikan mengapak dan menarah bahasa itu, sehingga akhirnya mempunyai bentuk dan dasar yang baik,' ujar Dr U.U. Hamidy.

Raja Ali Haji juga telah memberikan sumbangan besar dalam bidang penulisan sejarah Melayu menerusi buku beliau, Tuhfat al-Nafis ('Bingkisan Berharga' tentang sejarah Melayu).

Beliau meninggal dunia dalam 1873.

NOTA: Rencana ini disiarkan dengan kerjasama Majlis Pusat Pertubuhan-Pertubuhan Budaya Melayu Singapura.